هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق

 

هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق                        ثبت است بر جریدۀ عالم دوام ما

                                                                                                                        « حافظ »

 

بار دیگر سَمومِ جفاپیشۀ روزگار وزیدن گرفته و این بار شمع وجود شصت سالۀ دکتر محمّد حسن حائری ، استاد محترم گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی ، را به خاموشی سوق داده است .کتاب های مبانی عرفان و تصوّف ، تصحیح دیوان غالب دهلوی ، صائب و شاعران طرز تازه و ...  در کارنامۀ علمی او می درخشد . دکتر حائری در سال 1366 از رسالۀ دکتری خود در دانشگاه تهران با عنوانِ « حکمت نظری و حکمت عملی در آثار ناصر خسرو » و با راهنمایی استاد مهدی محقق دفاع کرده است . دکتر حائری در روز یک شنبه بیستم مرداد در جلسۀ دفاع پایان نامه ای در کرج به رحمت خدا رفت . استاد محمّد معین نیز در چهل و هفت سال پیش در  جلسۀ دفاع پایان نامه ای در دانشگاه تهران به اغمای پنج ساله فرو رفت . روحشان شاد و یادشان گرامی باد .

شرمندۀ دو شاعر

 

فردا که قیامت برپا شد و همه در صحرای محشر حاضر شدیم ، من خودم را بین جمعیت و شلوغی گم می کنم تا چشم دو شاعر به من نیفتد : یکی سیّد حسن غزنوی است و آن دیگری خاقانی شروانی . سیّد حسن غزنوی ملقب به اشرف از شاعران سدۀ ششم هجری است . این بندۀ خدا از بغداد قصیده ای با مطلع زیر سروده و به خدمت سلطان سنجر در خراسان فرستاده است :

 

هر نسیمی که به من بوی خراسان آرد                         چون دم عیسی در کالبدم جان آرد 

 

من از دوران دبیرستان این شعر را که در کتاب متون ادب فارسی ما بود ، به این صورت می دیدم و می خواندم :

 

هر نسیمی که به من بوی گل افشان  آرد                    چون دم عیسی در کالبدم جان آرد 

 

شرمندۀ خاقانی شروانی هم هستم . این بندۀ خدا شیفتۀ خراسان بود همچنانکه من شیفتۀ گل افشانم . در چند قصیده این شیفتگی خود را بیان کرده است  :

 

به خراسان شوم انشاء الله                    آن ره آسان شوم انشاء الله

 

من هربار که هوای گل افشان در سرم می افتد ، مصراع اول شعر خاقانی را به این صورت زمزمه می کنم :  به گل افشان  شوم انشاء الله

 

اگر اندکی گل افشان رفتن من به تأخیر بیفتد باز به دیوان خاقانی پناه می برم و می خوانم :

 

چه سبب سوی گل افشان شدنم نگذارند                    عندلیبم به گلستان شدنم نگذارند

 

البته اصل شعر خاقانی ( بیت بالا ) را برای شما ننوشتم تا صحنۀ جرم را پاک کرده باشم . امیدوارم دوستان خراسانی من رنجیده خاطر نشده باشند که من به جای خراسان آن ها گل افشان خواندم .  من ارادت ویژه ای به خراسان دارم ؛ خراسان پهناور همان طور که واژه ی « خور » ( = خورشید ) را در خود نهفته دارد با داشتن دانشی مردان بزرگی بر بلندای سرزمین ایران همچون آفتابی می درخشد و نورافشانی می کند . این جاست که می توان قول آن روستا زاده ی پنجکنتی ، عبید رجب ، را در توصیف زبان فارسی دری برای خراسان نیز به کار برد :

 

نامش برم ، به اوج سما می رسد سرم

از شوق می پرم

صد مرد معتبر

آید بر نظر ...    

                                                 

مردان معتبری چون : فردوسی ، رودکی ، خواجه نصیر ،  بیهقی ، سنایی ، عطار ، مولانا ، خیام ، ناصر خسرو ، بهار ، شفیعی کدکنی ، مهدی محقق ، احمد مهدوی دامغانی و ... .

 

البته جا دارد من این نکته را در این جا بگویم که با تمام وجود به ایران عزیز عشق می ورزم . ایران از زیباترین و مقدس ترین واژه های  قاموس قلب من است .

 

سخن را با قیامت و البته اندکی با چاشنی طنز آغاز کردیم  و در این جا نیز سخن را با قیامت و با دو بیت از استاد جلال الدّین همایی متخلص به « سنا » به سطر آخر می رسانیم و خوانندگان فرهیخته را به تأمل در این دو بیت فرا می خوانیم :

 

کردیم هر گناهی و از کرده غافلیم                   ای وای اگر حدیث گنه رو به رو رود

امروز رو نکرد به درگاه حق « سنا »                 فردا به سوی درگه او با چه رو رود

محتاج نان شب

 

 

وقتی در کتاب های دبستان می خواندیم  « بابا نان داد » ، به آسانی از کنار آن می گذشتیم و به مشکلات نان درآوردن خانواده ها هیچ فکر نمی کردیم . نمی دانستیم مامان و بابا  از جان ، مایه می گذارند تا به نان برسند . شاید دلیلی داشته است که  نان را با جان هم وزن و هم قافیه آفریده اند .  

 

اگر دستم رسد بر چرخ گردون                            از او پرسم که این چین است و آن چون

یکی را می دهی صد ناز و نعمت                        یکی را نان جو آلوده در خون

                                                                                                          « بابا طاهر »   

 

 

دو قدم مانده به افطار است و دارم به خانه برمی گردم  . خانم میان سالی با سرعت دارد از کنارم رد می شود . مرا که می بیند ، می ایستد و می پرسد : آقا ! نانوایی صلواتی کجاست ؟ ... . وقتی او می رود ، من تمام راه را به او می اندیشم و صدای او در گوشم مدام می گوید : نانوایی صلواتی ... نانوایی صلواتی ... به یاد آی آدم های نیما افتادم

 

 

آی آدم ها که بر ساحل نشسته ، شاد و خندانید  / یک نفر در آب دارد می سپارد جان / یک نفر دارد که دست و پای دایم می زند / روی این دریای تند و تیره و سنگین که می دانید /  آن زمان که مست هستید از خیال دست یابیدن به دشمن/  آن زمان که پیش خود بیهوده پندارید /  که گرفتستید ، دست ناتوان را /  تا تواناییّ بهتر را پدید آرید /  آن زمان که تنگ می بندید /  بر کمرهاتان کمربند /  در چه هنگامی بگویم من ؟/  یک نفر در آب دارد می کند ، بیهوده ، جان قربان /   آی آدم ها که بر ساحل بساط دل گشا دارید :/  نان به سفره ، جامه تان بر تن /  یک نفر در آب می خواند شما را /  موج سنگین را به دست خسته می کوبد /  باز می دارد دهان با چشم از وحشت دریده / سایه هاتان را ز راه دور دیده / آب را بلعیده در گود کبود و هر زمان ، بی تابی اش افزون /   می کند زین آب ها بیرون /  گاه سر ، گه پا /  

 

آی آدم ها /  او ز راه دور ، این کهنه جهان را باز ، می پاید /  می زند فریاد و امّید کمک دارد : /  آی آدم ها که روی ساحل آرام ، در کار تماشایید » / موج می کوبد به روی ساحل خاموش / پخش می گردد چنان مستی به جای افتاده ، بس مدهوش / می رود نعره زنان ، وین بانگ باز از دور می آید :/

 

آی آدم ها / و صدای باد هر دم دل گزاتر / در صدای باد بانگ او رهاتر / از میان آب های دور و نزدیک / باز در گوش این نداها / آی آدم ها

                                                                                                               ( نیما یوشیج )

شراب روحانی

 

ساقیا بده جامی زان شراب روحانی                  تا دمی برآسایم زین حجاب جسمانی

                                                                                                               ( شیخ بهایی )

وبلاگ امیر فرهنگ

 

امیر فرهنگ ما نیز به کاروان وبلاگ نویسان پیوست . امیدوارم که در آینده بتواند یک نویسنده متعهد

( به خداوند ، انسان ها ، درستی ها ، ارزش ها و ... )  بشود و قداست قلم را حفظ بکند .

 

نام وبلاگ : که فرهنگ آرایش جان بود

 

نشانی : www.farhangegolafshani.blogfa.com

دین و زندگی

 

یکی از درس های مهم و اساسی در مدارس ، درس دین و زندگی ( تعلیمات دینی ) است . متأسفانه بسیاری از همکاران و دانش آموزان  به این درس عنایت ندارند . بسیاری از همکاران را می بینم که در تدریس این درس تنها به برجسته کردن سوالات امتحانی اکتفا می کنند و در نهایت برای رسیدن به صفحات پایانی کتاب شتاب دارند . دانش آموزان را می بینم که به این درس نگاهی خشک و بی روح دارند و به انتظار نمرۀ نوزده بیست پایان ترم نشسته اند . مدرسه هم  برنامه امتحانی پایان ترم خود  را با این درس شروع می کند نه به این دلیل که درسی  روحانی و معنوی و اعتقادی است و دانش آموزان با خواندن و امتحان دادن آن انرژی مثبت کسب کنند بلکه به این دلیل که درسی ساده است و معلّم و شاگرد آن را جدّی نمی گیرند . نمی دانم مشکل از کجاست ! ولی این را می دانم یکی از دلایل بی رغبتی را باید در محتوای آن جست و جو کرد . انتظار می رود محتوای کتاب دین و زندگی ( تعلیمات دینی ) خسته کننده نباشد ؛ بهتر است با نگاه عرفانی و ادبی به مقولۀ دین نگریسته شود . گنجینۀ ادب فارسی ما سرشار است از مسایل دینی و مذهبی . به عنوان نمونه ، وقتی می خواهد دربارۀ معاد و قیامت صحبت کند با شعری از مولانا آغاز کند :

 

کدام دانه فرو رفت در زمین که نرست                         چرا به دانۀ انسانت این گمان باشد

 

اصلاً مثنوی مولانا یک تفسیر قرآن است . دیوان حافظ ، دیوان آسمانی لقب گرفته است . در گنجینۀ ادب فارسی داستان زندگی پیامبران ، اشارات قرآنی ، احادیث و روایات ، اصول و واجبات دینی و ... حضوری پر رنگ دارند .

 

جان جاویدان اگر خواهی ، بخوان                                مثنوی معنوی مولوی

                                                                                                     « قاسم انوار »

 

 وقتی شما نویسندۀ محترم کتاب دین و زندگی ( تعلیمات دینی ) دارید داستان حضرت موسی ( ع ) را برای دانش آموزان تعریف می کنید ، اگر از شعر « لطف حق » پروین اعتصامی سخنی به میان نیاورید بر مخاطبین خود جفا کردید . کدام فطرت پاک است که لطف حق پروین را بخواند و اشک از دیدگان او سرازیر نشود ؟

 

مادر موسی چو موسی را به نیل                           در فکند از گفتۀرب جلیل

خود ز ساحل کرد با حسرت نگاه                          گفت که ای فرزند خرد بی گناه

گر فراموشت کند لطف خدای                             چون رهی زین کشتی بی ناخدای

گر نیارد ایزد پاکت به یاد                                 آب ، خاکت را دهد ناگه به باد

وحی آمد که این چه فکر باطل است                رهرو ما اینک اندر منزل است

پرده ی شک را بر انداز از میان                        تا ببینی سود کردی یا زیان

ما گرفتیم آن چه را انداختی                           دست حق را دیدی و نشناختی  ...

 

 

بهتر است در کتاب دین و زندگی ( تعلیمات دینی ) دانش آموزان را با ادیان آسمانی دیگر و کتاب های مقدس آن ها هم آشنا کنیم و برای آن ها روشن سازیم که :

 

هر کس به زبانی صفت حمد تو گوید                بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه

                                                                                      « خیالی بخارایی »

 

و نیز :

 

...که یکی هست و هیچ نیست جز او                     وحده لا اله الا هو    

                                                                                                            « هاتف اصفهانی »   

 

بهتر است در کتاب دین و زندگی ( تعلیمات دینی )  از اخلاق انسانی ، مهر و محبّت خداوند ، مهربانی های پیامبران ، نظام احسن ، فلسفۀ آفرینش ، نقش انسان ها در دایرۀ هستی و  ... نیز سخن بگوییم .

 

آرزو می کنم نویسندگان کتاب دین و زندگی ( تعلیمات دینی ) گروهی متشکل از متخصصین رشته های الهیات و معارف اسلامی ، ادیان و عرفان و ادبیات فارسی باشند تا کتابی بسیار شیرین و خواندنی بنویسند . آرزو می کنم دیگر دانش آموزی سر کلاس دین و زندگی ( تعلیمات دینی )  از دانش آموز کناری خود مدام ساعت نپرسد .